Reumabestrijding in de Tweede Wereldoorlog

bron: Reumafonds.nl - 3 mei 2010

Tijdens de Nationale Herdenking op 4 mei staan we stil bij alle verhalen, ervaringen en herinneringen

aan de Tweede Wereldoorlog. Ook voor veel mensen met reuma en de gehele reumabestrijding was

de oorlog een heel zware tijd. De oorlog kwam net op een moment dat er flinke vaart zat in de nationale

en internationale ontwikkelingen op reumagebied. De zorg aan mensen met reuma kwam op diverse

plaatsen in de problemen.

In het Amsterdamse Instituut voor Physische Therapie waren drie van de zes artsen joods. Zij mochten

alleen nog joodse patiënten behandelen en al snel hun vak helemaal niet meer beoefenen. Hoe langer

de oorlog duurde, des te minder patiënten bezochten het instituut. Velen waren te zwak om naar de

Keizersgracht te komen, anderen waren weggevoerd naar werk- of vernietigingskampen. Van twee van

de drie joodse artsen werd na de oorlog nooit meer iets vernomen. Ook de Universiteit van Leiden had

in de oorlogsjaren al een reuma-afdeling. Daar namen de nazi's het instrumentarium in beslag.

De artsen zagen kans een aantal instrumenten achter te houden. Desondanks waren behandelingen

onmogelijk geworden en werd het onderwijs aan studenten gestaakt.

Kort voor de oorlog werd hard gewerkt aan de wetenschappelijke erkenning van de reumatologie in

Nederland. Dit kwam stil te liggen in de oorlogsjaren. Pas in 1946 kon de Nederlandse Vereeniging van

Rheumatologen opgericht worden. In 1948 volgde de officiële erkenning van de reumatologie als klinisch

specialisme. Wel kwamen er tijdens de oorlogsjaren reumacentra en kruisverenigingen verspreid over

Nederland. In feite hét startpunt van de nationale reumabestrijding. De regering had hiervoor geld

beschikbaar gesteld. Dit gebeurde doordat er kort voor de oorlog cijfers bekendgemaakt waren over het

aantal mensen met reuma en de kosten die dat met zich meebracht. Het rapport van de Nederlandsche

Vereeniging tot Rheumatiekbestrijding bevatte ook concrete aanbevelingen voor de aanpak van de reuma-

bestrijding. De regering, geschrokken van de cijfers, gaf het startsein voor de oprichting van de centra

en verenigingen. Zonder hier veel ruchtbaarheid aan te geven, om te voorkomen dat de nazi's zich met

de uitvoering zouden gaan bemoeien. De internationale reuma-organisatie moest door de oorlog alle

activiteiten noodgedwongen staken. Zo strandde ook de publicatie van het net voor de oorlog samen-

gestelde ‘International Handbook of Rheumatic Diseases’. Pas in 1949 kon de internationale organisatie

van de reumabestrijding stevig worden hervat.